Hipnoza - stan psychiczny (dokł. stan zmienionej świadomości), pośredni między snem a jawą, charakteryzujący się wzmożoną podatnością na sugestię. Termin hipnoza pochodzi od greckiego słowa hipnos, czyli sen. Hipnoza, chociaż niekiedy bardzo przypomina sen - snem nie jest. Dowodzą tego badania elektroencefalograficzne mózgu. Inną częstotliwość mają bowiem fale mózgowe człowieka śpiącego, inną rozbudzonego, a jeszcze inną zahipnotyzowanego (stan głębokiego odprężenia, relaksu). Stan hipnotyczny jest naturalnym stanem umysłu występującym u ludzi często podczas dnia. Jest pogłębionym stanem koncentracji - a poprzez to ograniczeniem spostrzegania tego, co jest poza polem koncentracji. Jest jak światło latarki zapalonej nocą - wyostrza widzenie tego, na co skierowana jest uwaga, resztę informacji pozostawiając w mroku. Umiejętność hipnotyzowania wykorzystywania jest w marketingu (biznes), polityce (władza), terapii (zdrowie) a także na scenie (rozrywka).
Pionierem badań naukowych nad hipnozą był neurolog Jean-Martin Charcot. Do dzisiaj badania te są prowadzone w wielu ośrodkach naukowych, stosujących wiele technik diagnostycznych od EEG po obrazowanie NMR. Dane zebrane z użyciem EEG pozwoliły dokładniej zdefiniować stan hipnozy. W obrazie EEG mózgu człowieka, wyróżnia się cztery podstawowe fale mózgowe, które są elektrycznymi impulsami o określonej częstotliwości, przebiegającymi przez cały mózg:

- o częstotliwości 14-32 Hz - które odpowiadają stanowi zagrożenia lub intensywnego, świadomego wysiłku umysłowego
- o częstotliwości 7-14 Hz - odpowiadające stanowi wyciszenia i relaksu - np. podczas słuchania spokojnej muzyki
- 4-7 Hz - odpowiadające stanowi głębokiego relaksu
- 3-4 Hz - występujące podczas części faz snu.

Zwykle przez mózg człowieka przebiegają naraz impulsy o różnych częstotliwościach, z jednym dominującym. Np: w stanie normalnego relaksu dominują fale ? ale obecne też są fale ß i ?. Z kolei w stanie świadomego wysiłku umysłowego oprócz fal ß są też obecne fale ?. Jedna z fizjologicznych definicji stanu hipnotycznego głosi, że występuje on wtedy, gdy udaje się "wyłączyć" wszystkie typy aktywności mózgu oprócz dolnego zakresu fal ? i górnego zakresu fal ? - a zatem w mózgu zahipnotyzowanej osoby występują wyłącznie fale o częstotliwości 6-10 hz i nie ma śladów fal ß. Zdominowanie pracy mózgu przez dolny zakres fal ? powoduje, charakterystyczne dla tego stanu efekty kataleptyczne i somnabulistyczne - a więc brak odczuwania bólu (tzw. hypnoanestezja) i brak świadomej kontroli nad częścią własnego ciała - zwłaszcza nad kończynami. Niektóre teorie głoszą, że następuje też swoiste zastąpienie roli funkcji fal ß falami ? - dzięki czemu w stanie hipnotycznym pozostaje się podatnym na sugestię i można bezwolnie wykonywać polecenia osoby, która zdoła przejąć kontrolę nad tą częścią aktywności mózgu pacjenta. Twórcą hipnozy klasycznej był Franciszek Mesmer. Wystąpił on z teorią, w której zakładał istnienie fluidu równie rzeczywistego i materialnego, jak np. działanie magnesu. Według Mesmera dobroczynny fluid magnetyczny może przenosić się z jednej osoby na drugą. Po wytworzeniu się „mostu” między terapeutą a pacjentem i po wykonaniu krótszych lub dłuższych „passów” (dotyk) ówczesny Mesmerowi hipnoterapeuta doprowadzał do przełomu leczniczego. Hipnoza klasyczna dziś bliższa jest temu, co określa się słowem bioenergoterapia. Współcześnie uważa się, że Mesmer stosował tak naprawdę rozmaite, psychologiczne techniki hipnotyczne, dla wywołania zwykłego, fizjologicznego efektu hipnotycznego. Trening autogenny dużą popularność jako technika hipnotyczna zawdzięcza swojej prostocie i dużej skuteczności oddziaływania świadomości na podświadomość. Najłatwiej naukę hipnozy rozpocząć właśnie od treningu autogennego i wielu trenerów hipnozy tak właśnie postępuje. Podczas wykonywania treningu adept zapoznaje się z naturalnymi reakcjami swojego organizmu na wizualizacje, oczekiwania, wyobrażenia. Wcześniej też u każdego z nas takie reakcje pomiędzy myśleniem a reakcjami organizmu zachodziły, lecz dopiero podczas treningu autogennego wiele osób, po raz pierwszy, je sobie uświadamia. Jak sama nazwa wskazuje, jest to stan zbliżony do hipnozy, jednakże uzyskiwany nie przez indukcję hipnotyzera, ale samego zainteresowanego. Wbrew powszechnemu mniemaniu autohipnozą nie jest stan uzyskiwany przez słuchanie kaset magnetofonowych. Nawet, jeśli zostały one przygotowane przez samego zainteresowanego. Stan ten należy do zjawisk typu heterohipnoidalnego (hetero oznacza wpływ drugiej osoby). Autohipnoza jest stanem zbliżonym do medytacji. Podobnie, jak w niej ważne jest skupienie umysłu na jednym elemencie (najczęściej tym właśnie, nad którym chcemy pracować).